АБАЙ ОБЛЫСЫНЫҢ ОМАРТА ШАРТТАРЫНДА VARROA JACOBSONI КЕНЕСІНІҢ РЕПРОДУКТИВТІ БЕЛСЕНДІЛІГІНІҢ МАУСЫМДЫҚ ДИНАМИКАСЫ

Аңдатпа

Бұл зерттеу Абай облысында орналасқан омарта жағдайындағы Varroa jacobsoni кенесінің репродуктивті белсенділігінің маусымдық динамикасына арналған. Жұмыстың мақсаты — ара ұяларының күшін және ұя ішіндегі микроклимат факторларын ескере отырып, жылдың түрлі кезеңдеріндегі паразиттің көбею ерекшеліктерін анықтау. Күзгі кезеңде (қазан) күшті ара ұяларындағы кене аналықтарының орташа өсімталдығы бір аналыққа $4,00 \pm 0,15$ жұмыртқаны, ал әлсіз ұяларда $3,78 \pm 0,16$ жұмыртқаны құрайтыны анықталды. Бұл көрсеткіш жазғы мәндерден статистикалық тұрғыдан ерекшеленбейді ($p > 0,05$), бірақ ұя ішінде $2,42–3,97$ жұмыртқа/аналық шегінде өзгермелілік байқалады. Бұл айырмашылықтар ұялардағы температуралық және гигиеналық режимдердің әртүрлілігіне, сондай-ақ ұрықтың (расплод) физиологиялық күйіне байланысты болуы мүмкін. Ерте көктемде (ақпан-наурыз), алғашқы бекітілген ұрық ұяшықтарының (200 ұяшыққа дейін) пайда болуына қарамастан, ұялардың зақымдану деңгейі төмен (4%-дан аспайды) болып қалды, ал бедеу немесе өлген варроа аналықтарының үлесі 40–100%-ға жетті. Кененің көбеюінің көктемгі реактивациясы ұядағы температуралық режим тұрақталғанда және тозаң жиналғанда ғана байқалады. Бұл жағдайда өсімталдық $3,67 \pm 0,23$ және $3,52 \pm 0,21$ жұмыртқа/аналық деңгейіне дейін қалпына келеді. Алынған мәліметтер паразиттің репродуктивті стратегиясына маусымдық және ұя ішіндегі факторлардың айқын әсер ететінін көрсетеді және бұл деректер варроатозды биологиялық және химиялық бақылаудың тиімді бағдарламаларын жасау кезінде ескерілуі мүмкін.